Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB),yayımladığı son analizde Türkiye'nin ihracat çeşitliliğinde kayda değer bir artış olduğunu vurguladı. "Türkiye'nin İhracat Çeşitliliği" başlıklı analiz, ülkenin küresel ticarete entegrasyonunun güçlendiğine işaret ediyor. Özellikle ürün ve ürün-ülke sayısındaki artış, Türkiye'nin ihracat ağının daha kompleks ve dayanıklı hale geldiğini gösteriyor.

İhracat Çeşitliliğinin Önemi

Küresel ticaretin jeopolitik gelişmeler, gümrük vergileri veya finansal şoklar gibi nedenlerle kesintiye uğradığı dönemlerde, ihracatı sınırlı sayıda ürün ya da bölgede yoğunlaşan ülkeler daha fazla etkileniyor. Bu nedenle, ihracatta ürün ve pazar çeşitliliği sağlamak, bu tür şoklara karşı dayanıklılığı artırıyor. TCMB'nin analizinde, Türkiye'nin ihracat çeşitliliğinin zaman içindeki gelişimi, gelişmekte olan seçili ülkelerle karşılaştırmalı olarak incelendi.

Analiz sonuçlarına göre, 2013-2024 döneminde Türkiye'nin ihracat gerçekleştirdiği farklı ürün ve ürün-ülke sayısı önemli ölçüde arttı. İhracatı yapılan ürün sayısı 10 bin 487'den 10 bin 810'a yükselirken, ürün-ülke kombinasyonu ise %40'ın üzerinde artarak 167 bin 459'dan 236 bin 864'e çıktı. Bu durum, Türkiye'nin ihracat ağının daha kompleks ve daha dayanıklı hale geldiğine işaret ediyor.

Türkiye'nin Küresel Ticaretteki Yeri

Türkiye'nin ihracat çeşitlendirmesindeki başarısını daha iyi anlamak için diğer ülkelerin ihracat çeşitliliğinin gelişimini de dikkate almak gerekiyor. Türkiye ve seçili gelişen ekonomilerin ihracatındaki ürün ve ürün-ülke sayılarının tüm dünyada ihracatı gerçekleştirilen ürün ve ürün-ülke sayılarına oranı karşılaştırıldığında çarpıcı sonuçlar ortaya çıkıyor. 2023 yılında Türkiye, dünyada ihracata konu olan ürünlerin yaklaşık %84'ünün ihracatını gerçekleştirebildiği görülüyor. Bu oran, 2013 yılına göre %4,3'lük bir artışı temsil ediyor.

İhracat yapılan ürün-ülke sayısına bakıldığında ise Türkiye, hem 2013 yılında hem de 2023 yılında kıyas grubunda yer alan ülkelerin oldukça üzerinde bir performansa sahip. 2023 verilerine göre, küresel olarak ihracat yapılan ürün-ülke bazında her 100 pazarın 22'sinde Türkiye de yer alıyor. 2013 yılında bu sayı 16 iken, bu alanda kayda değer bir güçlenme olduğu söylenebilir.

İhracatın Dengeli Dağılmasının Önemi

İhracatın dengeli dağılması, dış şoklara karşı direnci artırıyor. TCMB analizinde, her ülkenin ihracatındaki ilk 10 ürün, ilk 10 ülke ve ilk 10 ürün-ülke ikilisinin toplam ihracattaki payları hesaplandı. Sonuçlara göre, Türkiye'nin hem ürün hem ülke hem de ürün-ülke yoğunlaşmasında ilgili iki dönemde de en az yoğunlaşmaya sahip ülkeler arasında yer aldığı görüldü. Bu durum, Türkiye'nin ihracatının belirli bir ürün grubuna veya ürün-ülke ikilisine yüksek derecede bağlı olmadığını, bir diğer ifadeyle çeşitlenmedeki görece iyi performansını gösteriyor.

Türkiye, 2013-2023 dönemi ortalama ihracat artışında ürün-ülke düzeyinde yeni pazarlar (yayılma marjı) ve mevcut pazarlardaki ihracat artışlarının (yoğunlaşma marjı) katkısı açısından da başarılı bir performans sergiledi. İlgili ülkeler arasında ortalamada ihracatı en fazla büyüyen ikinci ülke olan Türkiye, aynı zamanda yayılma marjının en fazla katkı sağladığı ülke konumunda bulunuyor. Bu durum, Türkiye'nin hem yeni ürün ve pazarlarla ihracatını genişletmede hem de mevcut satış ilişkilerini derinleştirmede görece iyi performans sergilediğini gösteriyor.

Sonuç

TCMB'nin "Türkiye'nin İhracat Çeşitliliği" analizi, Türkiye'nin ihracat yapısının giderek daha dayanıklı hale geldiğini ortaya koyuyor. Ürün ve ülke çeşitliliğindeki artış, Türkiye'nin küresel ticarete entegrasyonunu güçlendirirken, ihracatın dengeli dağılması dış şoklara karşı direnci artırıyor. Bu olumlu gelişmeler, Türkiye ekonomisi için umut verici bir tablo çiziyor. Ancak, ihracat performansındaki genel iyileşmeyi daha iyi ölçmek için katma değer ve teknoloji seviyesindeki gelişmeleri de dikkate almakta fayda var.